image/svg+xml

Ölliekrappies en ni-ijoar winnen

Verhaal

Ölliekrappies en ni-ijoar winnen

Plaatje bij verhaal: 1446815588-heel-makkelijk-zo-bak-je-perfecte-oliebollen.jpg

"Ölliekrappies en ni-ijoar winnen" een verhaal uit het tijdschrift "Rondom den Herdenbergh" van 04-10-1993 geschreven door R. Gritter.

„Noa het vleis en eerappel etten, as de boel een bettie ezakt was, kwam der wat „sjandoedel" op toafel. En natuurlijk mus doar ok wat bi'j etten worden: krentestoete, knieperties, Hardenbarger plassies en Ölliekrappies". Deze regels komen uit een verhaal van de eerste toeristische klepperman, Jans Schutte, over töfeln in Hardenberg. Töfeln was dus niet uitsluitend een vleesfestijn, er werden ook volop oliebollen gegeten.

In de woordenlijst die de dialectwerkgroep van onze vereniging bezig is samen te stellen, zal het woord oliebol niet voorkomen. Trouwens, in het gehele Nedersaksische taalgebied komt men dit woord niet tegen. In Groningen noemt men dit produkt euliekoucke, in Drenthe euliekoek en in Salland en Twente ölliekrabbe of ölliekrappie. Het eerste deel van de samenstelling, olie/eulie/öllie, is afkomstig van het Latijnse woord olium en wordt al sinds de 7e eeuw gebruikt. Moeilijker wordt het met het tweede deel van het woord. Waarschijnlijk is het afkomstig van het Middelnederlandse woord crappe, wat zoveel betekent als haak, gebogen klauw. We komen het ook tegen in het woord meekrap. Van de tot poeder gestampte wortelstokken van deze plant maakte men een rode verfstof. De haakvormige uitsteeksels van deze plant hebben voor het tweede deel van de samenstelling gezorgd. 
Over die rode kleur van de meekrap is nog een aardige anekdote te vertellen: de Nederlandse vlag kende oorspronkelijk de kleuren oranje-wit-blauw. Die oranje kleur verkreeg men door meekrap (rood) en oker (geel) te mengen. De verfstof van de meekrapplant was echter veel weerbestendiger dan de gele oker, zodat de oranje kleur langzamerhand veranderde in rood, waarna men in arren moede de vlag maar in de kleuren rood-wit-blauw ging uitvoeren. In werkelijkheid is het, ondanks de vele theorieën, niet bekend hoe de Nederlandse vlag aan haar kleuren is gekomen. Terugkomend op de oliebol: het is zeer wel mogelijk dat men deze oliekoek in onze streken, net als de meekrap, ging noemen naar de haakvormige uitsteeksels die de handgemaakte oliebol kent, zodat dat een verklaring kan zijn voor het Sallandse woord ölliekrappie.
Oliebol hoort bij oud en nieuw. En bij oud en nieuw hoort in onze streken: „ni-jjoar of winnen", of korter: „ni-jjoar winnen". Een uitdrukking die afkomstig lijkt van  het Nederlandse: „iemand nieuwjaar afwinnen", wat zoveel betekent als: „hem vóór zijn met de nieuwjaarswens". Van Dale geeft échter aan dat het omgekeerde het geval is, de Nederlandse uitdrukking is afkomstig uit het dialect, waar het de betekenis heeft van: „iemand een gelukkig nieuwjaar wensen".
En dat doe ik u bij dezen ook.

Trefwoorden:Cultuur > Oude gebruiken, Dialect, Nieuwjaarsdag
Periode:1993-2015
Locatie:Hardenberg gemeente

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.